معماری خاک

به نام دوست
امروز 15 بهمن سالروز وفات بزرگ مرد معماری ایران نادر خلیلی است.
نادر خلیلی، معمار، نوسنده، محقق در سال 1315 در تهران دیده بر جهان گشود. وی تحصیلات و تجارب خود را در ایران و ترکیه و آمریکا کسب نمود.
ابتکارات او که مطالعه بر روی روشهای سنتی بومی و معماری در مناطق کویری ایران سرچشمه گرفته بود، شامل استفاده از ساده ترین مواد و مصالح و بکارگیری کمترین امکانات محیطی برای خلق فضاهایی با معماری خالص و مقاوم در برابر زمین لرزه و در عین حال ارزان قیمت می شود.
معماری با کیسه های شن و ابر خشت (Super Adobe ) و همچنین خانه های سرامیکی گلتافتن ( گل + تافتن ) از جمله روشهای ثبت شده به نام او هستند.

این تکنیک می تواند در مناطقی که به دلیل بلایای طبیعی یا جنگ، نیاز به اسکان فوری دارند مورد استفاده قرار گیرند. خلیلی به مدت 5 سال مناطق کویری ایران را با موتور سیکلت گشت.
ابداعات وی بر پایه ی تجربیات حاصل از همین سفر شکل گرفت.
وی خاطرات خود را در کتاب « تنها دویدن » با نثری لطیف و روان ثبت کرده است.
« زمانی که پس از تحصیلاتم ، معماری دارای موقیت بودم، جمله ای از پسرم دگرگونم کرد. روزی به او گفتم، چرا با دوستانت مسابقه نمی دهی؟ او گفت دوست دارم تنها و با خودم مسابقه دهم، گویی آتشی در دلم بیدار شد.
من هم باید به جای مسابقه با دیگران، با خودم مسابقه دهم . . . .
به ایران بازگشتم و از دل کویر ایران، عصاره ای از معجزه ی خاک یافتم »
پس از انتشار این کتاب ( توسط انتشارات هارپر و رو )، خلیلی طرح های آینده نگرانه ی خود را برای اسکان روی کره ی ماه ارائه داد که مورد تایید سازمان فضایی ناسا و جوامع علمی بین المللی قرار گرفت.
مهندس خلیلی در طی سالها فعالیتش، طرح هایی را با سازمان ملل متحد و دفتر توسعه این سازمان آغاز و طرحی به نام منازل برای بی خانمان ها را پیگیری کرد. وی همچنین مرکز تحقیقاتی Cal Earth کالیفرنیا را به یاری دانشجویان خود راه اندازی نمود.
خلیلی علاوه بر « تنها دویدن »، کتابهای « خانه های سرامیکی و چگونه آنها را بسازیم »، « پیاده روهای ماه » که کتابیست درباره سلوک عارفانه معمار در مسیر سنت، فناوری و دگرگونی، « رومی، فواره آتش » که ترجمه اشعار دیوان شمس، « رومی، رقص با شعله ها » گزیده اشعار مولوی را منتشر ساخت.
از مهمترین جوایز وی می توان به جایزه ویژه سازمان ملل در سال بین المللی سر پناه برای بی خانمان ها و جایزه مهم آقاخان در سال 2004 اشاره نمود. خلیلی تحت تاثیر کلام و اندیشه مولانا بود. شور و عرفان نهفته در نوشته های وی و آثارش که در پایبندی در استفاده از عناصر چهارگانه آب، باد، خاک وآتش خلاصه می شد. گواه بر این امر است.
وی در پانزدهم اسفند ماه 1386 در کالیفرنیا در گذشت.
راهش پاینده باد.

س.الف معماری 85